Qüds Rəzəvi ostanının ilk xidmətçisindən inzibati təşkilatına qədər maraqlı tarix

Mьəllif: admin1

Tarix: 11-11-2020, 20:07

Qüds Rəzəvi ostanının ilk xidmətçisindən inzibati təşkilatına qədər maraqlı tarix

Səfəvi dövründəki Qüds Rəzəvi ostanının inzibati təşkilatı İranın ən qədim sənədlərindən biri sayılır.

Bu sənədlərdə Səfəvilər dövründə və xüsusən də böyük Xorasan bölgəsində İran və Əfqanıstan coğrafiyasında inzibati, sosial, iqtisadi, kənd təsərrüfatı, vəqf və bəzi digər dini mövzular haqqında çox maraqlı məlumatlar var.

Qüds Rəzəvi ostanının İslam Araşdırmaları Vəqfinin Rəzəvi Mədəniyyət və Ənənə (sirə) şöbəsinin tədqiqatçısı Rza Nəqdi bu yaxınlarda “Qacarlar dövründə Qüds Rəzəvi ostanının təşkili və tarixi” adlı araşdırma aparıb. Tədqiqatın nəticələri maraqlı və oxumağa dəyər nöqtələri özündə ehtiva edir.

Nəqdi ilə Qüds Rəzəvi ostanının tarixi ilə bağlı apardığı tədqiqatlar barədə danışdıq.

İmam Rzanın (ə) müqəddəs ziyarətgahının idarə edilməsində Tus bölgəsi seyidlərinin rolu.

Nəqdi İmam Rzanın (ə) şəhid olmasından sonra başlayan və Səfəvi şahı Təhmasibin dövründə tanınan Qüds Rəzəvi ostanının təşkillatı və tarixi haqqında bunları söyləyir:

“Əvvəldən kompleksin işi ilə məşğul olmaq üçün bəzi xuddamlar işə götürüldü. İmam Rzanın (ə) ana tərəfdən qohumu olan Hüseyn bin Əli bin Saəd Bərbəri Qüds Rəzəvi ostanının ilk xuddamı idi.

Abbasilərin ən böyük xəlifələrindən biri olan Harun Ər-Rəşidin məzarı İmam Rzanın (ə) məzarının yanında idi. Buna görə Əhi-Beyt (ə) ardıcılları ilə Harun tərəfdarları arasında hər zaman rəqabət var idi. Lakin zaman keçdikcə bir çox şiə İmam Rzanın (ə) məqbərəsinə toplandı və tədricən burada məskən saldılar”.

Nəqdi İmam Rza (ə) türbəsinin dördüncü əsrdə və Samanilər dövründə inkişaf etdirildiyini bildirir: “Bu dövrdə Həmzə bin Museyi Kazımın nəslindən olan Musəvi seyidləri Qüds Rəzəvi ostanı və Tus seyidlərinin idarəçiliyini üzərinə götürdü və bu vəzifəni Teymurilərin dövrünün sonuna qədər davam etdirdilər.

Musəvi seyidləri Qüds Rəzəvi ostanının qorunmasında və inkişafında çox əhəmiyyətli rol oynamışlar. Səlcuqlular və sonralar Xarəzmşah dövründə Qüds Rəzəvi ostanına xüsusi diqqət yetirildi.

Kompleksdə istifadə edilən incə Səncəri plitələri bu iddianın konkret sübutudur, lakin təəssüf ki, Qüds Rəzəvi ostanının o dövrlərdən bəri təşkili barədə çox az sənəd var”.

Teymurilər dövründə Qüds Rəzəvi ostanının inkişafı.

Nəqdi Abbasi iqtidarının devrilməsindən sonra Qüds Rəzəvi ostanının daha çox diqqət mərkəzində olduğunu qeyd edərək, belə danışıb: “Kompleksin təşkilatı Teymurilərin dövründə və Şəhrox Teymurinin hakimiyyəti dövründə daha da inkişaf etdi.

Məşhəd şəhəri Səmərqənd və Heratdan sonra Xorasan bölgəsinin üçüncü böyük şəhəri oldu. Bu zamandan etibarən zəvvarların artması səbəbi ilə ziyarətgahın təşkili və ziyarətgahdakı tikililər artdı, bunlara Goharşad məscidi, Dodarb, Prizad və Şahroxi məktəblərinin, köhnə həyətin və s. kimi işlərə istinad edilə bilər. Nazir və Sultan Hüseynin müşaviri Əmir Əlişir Nəvainin bu işlərdə böyük payı oldu”.

Şah İsmayıl Səfəvi tərəfindən şiə məzhəbi rəsmi məzhəb elan olunduqdan sonra, Qüds Rəzəvi ostanı şiənin mərkəzinə çevrildi. Kompleksdəki bir çox təşkilat Səfəvi dövrünə aiddir.

Bu dövrdə Qüds Rəzəvi ostanı İslam dünyasının ən vacib müqəddəs yerlərindən biri və ən çox vəqf idarə edən xeyriyyə mərkəzi olaraq tanındı və ətrafında ziyarətçilərə xidmət edən bir çox mədrəsə, məscid və mərkəz inşa edildi.

Səfəvi sülaləsindən olan 1-ci Şah Təhmasibin əmri ilə, müqəddəs ziyarətgah üçün geniş inzibati və maliyyə təşkilatı quruldu, mal və ianə kimi məsələlərə nəzarət edən şahdan sonra qəyyum rəhbərlik etdi.

Ardınca maliyyə məmurları (Mostofi və Nazer) və maddi yardımdan Dar əl-Şifaya, qonaq evi və şərbətxana, saqqaxana, işıqlandırma, kitabxana ... və s. şöbələrdən məsul olanlar kimi bir çox yeni vəzifə əlavə edildi və xuddamlar, qulluqçular, mühafizəçilər və gözətçilər kimi təşkilatlar quruldu. Maliyyə və inzibati təşkilatın nəzdində bir çox şöbələr də yaradılmışdır”.

« Dekabr 2024 »

Ça